Jako dziecko, Niemiec Joseph H. Pilates cierpiał na wiele schorzeń będących wynikiem słabych mięśni. Zdeterminowany, aby przezwyciężyć swoje słabości, poświęcił życie, aby stać się fizycznie silniejszym. Studiował jogę, sztuki walki, medytację zen oraz ćwiczenia greckie i rzymskie. Współpracował z lekarzami i swoją żoną Clarą – pielęgniarką.
Jego doświadczenia doprowadziły do rozwoju wyjątkowej metody warunkowania fizycznego i psychicznego, którą zaprezentował w Stanach Zjednoczonych w 1923 roku. Na początku lat 30. i 40. ubiegłego wieku, popularni instruktorzy tańca i choreografowie, tacy jak Martha Graham, George Balanchine i Jerome Robbins, przyjęli metodę ćwiczeń Pilatesa. Tancerze często cierpieli na różne urazy, co skutkowało długim okresem regeneracji i niezdolnością do osiągnięcia najwyższej formy niezbędnej do wykonywania ich pracy. Unikalna wówczas metoda Pilatesa pozwalała i zachęcała do ruchu na wczesnym etapie procesu rehabilitacji pod opieką wykwalifikowanych instruktorów. Stwierdzono, że przywracanie ruchliwości za pomocą sił nieniszczących we wczesnym etapie procesu rehabilitacji przyspieszyło proces leczenia. Bardzo szybko metoda ta wkroczyła do branży tanecznej. Ponad 70 lat później techniki ćwiczeń Pilatesa zaczęły zyskiwać na popularności w branży rehabilitacyjnej. W latach 90. wielu fizjoterapeutów stosowało metodę w wielu dziedzinach rehabilitacji włącznie z rehabilitacją ortopedyczną, geriatryczną, zwalczaniem przewlekłego bólu, rehabilitację neurologiczną itd.
W rehabilitacji większość ćwiczeń wykonywana jest z pomocą specjalnego sprzętu. Sprzęt wyewoluował z oryginalnego zestawu ćwiczeń pilatesu, które wykonywane były na matach. Jednak, dla osób ze schorzeniami ortopedycznymi ćwiczenie bez sprzętu stanowiło trudność wynikającą z relacji grawitacji do możliwości ciała. Sprzęt łączy działanie sprężyn i sił grawitacyjnych, w celu umożliwienia ćwiczącemu wykonywania pełnych ruchów. Napięcie sprężyn można regulować lub zwiększać wagę działania sił grawitacji dla stopniowej poprawy funkcjonalności ruchowej. Dzisiaj, pomimo wzrostu liczby fizjoterapeutów stosujących pilates w rehabilitacji, wciąż mało jest literatury, badającej zjawiska związane z wykorzystaniem technik pilatesu w rehabilitacji. Artykuł omawia teoretyczne podstawy wyników doświadczanych przez specjalistów praktykujących w pilates w rehabilitacji. Przeanalizujemy współczesne teorie w zakresie motoryki ruchu oraz biomechaniki w świetle ich zastosowania w reedukacji ruchowej.
Pilates sprzyja programom ćwiczeń zorientowanym na realizację konkretnych zadań rehabilitacyjnych. Przy zastosowaniu pilatesu, możemy dokładnie przeanalizować niewłaściwy ruch, a na tej podstawie możemy dostosować terapię. Poprzez odpowiednią analizę potrzeb pacjenta oraz poprzez ustalenie docelowego ruchu np. prawidłowego skoku, siadania, sięgania, rotacji lub chodzenia, terapeuta może stworzyć ćwiczenia, których celem jest doprowadzenie do docelowego ruchu przez regulację poziomu obciążenia kończyny lub tułowia podczas procesu rehabilitacji. Pilates dostosowuje czynniki środowiskowe takie, jak grawitacja lub podstawa, przez co redukuje stopień swobody, która musi być kontrolowana przez układ nerwowy. Wpływ na te czynniki może znacznie przyspieszyć proces leczenia. Kiedy ruchy zaczynają się poprawiać, pacjent może mniej korzystać ze wsparcia, a ćwiczenia mogą się zamieniać w bardziej grawitacyjne, aż do momentu uzyskania pożądanego efektu. Głównym pożądanym efektem rehabilitacji jest poprawna kontrola tułowia, która jest kluczowa w odniesieniu do funkcjonalności ruchowej i ćwiczenie jej wymaga zintegrowanego podejścia. Naukowcy z Australii – Richardson i Hodges przeprowadzili badania nad wagą kontroli tułowia. Ich badania skupiły się na zdefiniowaniu czynności mięśni tułowia u osób zdrowych oraz u osób cierpiących na przewlekły ból w dolnym odcinku pleców podczas ruchów górnych kończyn. Rezultaty badań potwierdzają wagę odpowiedniej sztywności mięśni tułowia prowadzących do poruszania kończynami. W usztywnieniu core (tułowia) nie chodzi o ograniczenie ruchów kręgosłupa, ale o ułatwienie kontroli ruchu. To właśnie leży u podstawy ćwiczeń pilatesu.
Pilates uważał, że kontrola tułowia jest kluczowa dla kontroli ludzkich ruchów jako takich. Richardson i Hodges dowiedli, że mięśnie poprzeczne brzucha odgrywają najważniejszą rolę w kontroli postawy. Istnieje hipoteza, że poprzeczne mięśnie brzucha aktywują się podświadomie i submaksymalnie, w celu zapewnienia odpowiedniej sztywności tułowia podczas wykonywania dynamicznych ruchów. Powyższa hipoteza potwierdzałaby teorię ruchu lansowaną przez praktyków pilatesu w rehabilitacji, że ćwiczenia oparte na pilatesie są efektywniejsze niż ćwiczenia tradycyjne. Termin „ćwiczenia wywodzące się z pilatesu” jest używany w celu odróżnienia rehabilitantów wykorzystujących i rozwijających pilates w fizjoterapii od specjalistów, wykorzystujących tylko tradycyjne techniki pilatesu. Celem i podstawą ćwiczeń wywodzących się z pilatesu jest osiągnięcie poprawnego ruchu podczas terapii oraz powrót do pełnej funkcjonalności. Ćwiczenia wywodzące się z pilatesu są pomyślane tak, aby ułatwić pacjentom ruch, a jednocześnie zminimalizować niepożądaną pracę mięśni, często odpowiedzialną za nieprawidłowe wzorce ruchowe, szybkie zmęczenie, co z kolei może prowadzić do kontuzji.
Kiedy pożądany ruch jest osłabiony przez spadek w propriocepcji, mięśnie często nadkładają siły, aby doprowadzić do stabilizacji postawy. Chociaż mimo braku dowodów, przypuszcza się, że nadmierna stabilizacja lub nieprawidłowa stabilizacja często ogranicza skuteczność ruchu. Na przykład, pacjent jest w stanie zgiąć nogę bierną o 90 stopni, ale kiedy poproszony o położenie się na boku przy obniżonej podstawie wsparcia, zakres ruchu biodra zdecydowanie ulegnie zawężeniu. Kiedy zmniejszone są podstawa wsparcia i równowaga, wówczas może na tym ucierpieć efektywność zakresu ruchu. Ćwiczenia wywodzące się z pilatesu pozwalają na zwiększenie podstawy wsparcia i zapewnienie optymalnych warunków do kształtowania poprawnej motoryki ruchu. Sekwencja ruchów podczas ćwiczenia może się zmieniać zapewniając stały postęp przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiej jakości ruchu. Fizjoterapeuta może kontynuować terapię w kierunku jeszcze lepszej funkcjonalności oraz rezygnacji ze wsparcia sprzętu. Tradycyjna metoda usprawniania ruchowego uczy, że na poziomie kognitywnym najpierw należy uświadomić sobie ruch na podstawie wewnętrznej i zewnętrznej informacji zwrotnej. Kiedy nastąpi, pacjent kontynuuje terapię i wyrabia w sobie sekwencje ruchu w sposób automatyczny. I właśnie ta automatyka nowych ruchów redukuje ryzyko ponownych urazów oraz podnosi skuteczność terapii.
Innym ważnym czynnikiem w kierunku uzyskania automatycznego ruchu jest informacja zwrotna o charakterze neurologicznym z głębokich mięśni tułowia lub mięśni wielodzielnych. Mięśnie wielodzielne mają sześc razy więcej wrzecionek nerwowo-mięśniowych niż każdy inny mięsień tułowia. To pokaźne źródło kinetycznej informacji zwrotnej odgrywa znaczą rolę w świadomości mięśni tułowia. Pacjenci cierpiący na chroniczny ból dolnego odcinka kręgosłupa wzbudzali swoje mięśnie wielodzielne w różnej częstotliwości i zakresie skurczów w porównaniu z pacjentami zdrowymi. Zdrowi pacjenci wykazywali obustronnie symetryczną mobilizację mięśni wielodzielnych, podczas gdy pacjenci z bólem dolnego odcinka kręgosłupa wykazywali asymetrię mięśni wielodzielnych w kierunku strony objętej zmianami. Inne badanie z użyciem ultrasonografii wykazało rozbieżności na poziomie odcinka w obwodzie mięśnia wielodzielnego, korelujące z miejscem zmiany lędźwiowej.
Teoretycznie, jeśli mięsień wielodzielny i inne głębokie mięśnie przykręgosłupowe hamowane jako wtórne do bólu i hamowania bólu, można wysunąć hipotezę, że ten sam proces hamowałby propriocepcyjny mechanizm sprzężenia zwrotnego tego mięśnia (tj. włókna wrzecionka nerwowo-mięśniowego). Utrata propriocepcyjnego sprzężenia zwrotnego prowadzi do zmniejszenia świadomości i kontroli tułowia. Hamowanie propriocepcji rdzenia może być odpowiedzialne za wadliwe schematy kompensacyjne, które mogą skutkować pojawieniem się sił niszczących, które przedłużają proces gojenia. Praca nad pokonaniem wadliwych kompensacyjnych wzorców ruchów jest podstawowym celem metody ćwiczeń wywodzących się od pilatesu.
Leczenie i terapia mają na celu poprawę propriocepcji tułowia oraz minimalizację sił niszczących według opisu Porterfield i De Rosy, w ich pracy, na temat porad rehabilitacji biomechanicznej faza II. Po osiągnięciu przez pacjenta ruchu bez bólu, ćwiczenia są kontynuowane przez zmniejszenie wspomagania oraz podstawy wsparcia. Ten proces odpowiada fazie trzeciej dynamicznej stabilizacji Porterfielda i DeRosy.
